บทวิเคราะห์ผลงาน Bicycle Wheel ของ Marcel Duchamp

Bicycle Wheel เป็นงานศิลปกรรมที่ถูกสร้างขึ้นด้วยวัสดุสำเร็จรูป¹ (Ready-made) ซึ่งเป็นการนำวัสดุที่พบเห็นได้ในชีวิตประจำวันมาปรับแต่ง เพิ่มเติม ให้เกิดมุมมองใหม่ทางความคิด โดยมุ่งเน้นความสำเร็จรูปอย่างชัดเจน  Bicycle Wheel เป็นผลงานศิลปกรรมที่ประกอบขึ้นจากวัสดุ 2 ประเภท คือ ล้อรถจักรยานที่เป็นโลหะและเก้าอี้ไม้  Duchamp เลือกวัสดุที่มีสีแตกต่างกัน แต่มีความสอดคล้องกันทางรูปทรง เพื่อสร้าง

             จุดเริ่มต้นของการสร้างสรรค์ของ Marcel Duchamp เกิดจากความคิดที่ต่อต้านการสร้างสรรค์งานศิลปะแบบดั้งเดิม ซึ่งรูปแบบงานศิลปะ Cubism สร้างแรงพลักดันให้เกิดผลงานจนได้รับการย่งย่อง แต่ Duchamp ต้อการแสวงหาแนวทางการทำงานศิลปะที่เป็นรูปแบบเฉพาะของตนเอง อีกทั้งยังมีความสนใจในปรัชญาของ Descartes Rene "Cogito Ergo Sum" : ฉันคิด ฉันจึงเป็นตัวฉัน จึงมี

ความพยายามนำความคิดในเชิงปรัชญาดังกล่าว มาสร้างสรรค์งานศิลปะของตนเอง ผสมผสาน

กับการเยาะเย้ยถากถางงานศิลปกรรมก่อนหน้า โดยเริ่มต้นจาก

การทดลองนำโถปัสสวะมาจัดวาง  ในมุมมองที่แตกต่างและเซ็นต์ชื่อลงบนผลงานของตนเองตามค่านิยมของการทำงานศิลปะแบบดั้งเดิม จึงเกิดเป็นผลงานชื่อ “Fountain” ในปี ค.ศ.1917 ซึ่ง Duchampได้อธิบายถึงแนวความคิด “คุณค่าของสิ่งต่างๆ เกิดขึ้นได้ด้วยตัวมันเอง” โดยมองว่าวัตถุ วัสดุหรือสิ่งต่างๆที่พบเห็นล้วนแล้วแต่มีคุณค่าจากความคิดที่สำเร็จรูปจากการผลิตของมนุษย์  เพียงแต่การพบเห็นเป็นปกติไม่สามารถนำไปสู่การเห็นคุณค่าที่แท้จริงได้  หากมีการปรับแต่งหรือเปลี่ยนแปลงให้ผิดแปลกไปจากเดิมวัสดุที่พบเห็นก็สามารถเป็นงานศิลปะชิ้นเยี่ยมได้

            Marcel Duchamp พัฒนาการทำงานศิลปะของตนเองจาก Cubism เป็นศิลปะรูปแบบ Futurism กลุ่มศิลปิน Dada จึงยกย่องให้ 
เป็นผู้นำกลุ่ม    Duchamp เป็นศิลปินคนแรกที่นำวัสดุสำเร็จรูปมาใช้ในการสร้างสรรค์งานศิลปกรรม

อย่างชัดเจนและจริงจัง แสดงให้เห็นถึงลักษณะงานศิลปะสื่อผสม² อย่างชัดเจนหลังจากความพยายามนำวัสดุมาใช้ในการสร้างสรรค์ของ Picasso และ Georger Braque

         Bicycle Wheel  สร้างสรรค์จากความคิดทางปรัชญาที่ตอบสนองความต้องการสะท้อน

ความเป็นไปทางสังคมในเรื่อง ค่านิยมเกี่ยวกับศิลปะและสุนทรียศาสตร์  โดยพยายามแสดงออกในเรื่องแง่มุมทางความคิดที่มีความสำคัญกว่าภาพลักษณ์ภายนอกของงานศิลปะ หรือที่มาของวัสดุอุปกรณ์ในการสร้างสรรค์  ด้วยวิธีการสร้างความแปลกใหม่  ให้ผู้ที่พบเห็นได้เกิดความรู้สึกโต้ตอบกับงานศิลปะโดยตรง ซึ่งตรงกับประเด็นในทฤษฎีความคิดของ Alexander Gerard “ความรู้สึกเกี่ยวกับการโต้ตอบ” (reflex sense)

            “การโต้ตอบ” (สะท้อนกลับ) ให้ความกระจ่างเกี่ยวกับผัสสะเหล่านั้น  ซึ่งทำหน้าที่แสดงปฏิกิริยาโต้ตอบ (reactive function) เป็นบางสิ่งบางอย่างของเครื่องหมายสูงสุดในทฤษฎีเกี่ยวกับ 

“ความรู้สึกพิเศษ” (special sense) ซึ่งมีการจำแนกความแตกต่างออกเป็น 7 ชนิดคือ

1. ความรู้สึกเกี่ยวกับความแปลกใหม่        ( the sense of novelty )

2. ความรู้สึกเกี่ยวกับความสูงส่ง               ( the sense of sublimity )

3. ความรู้สึกเกี่ยวกับความงาม                 ( the sense of beauty )

4. ความรู้สึกเกี่ยวกับการเลียนแบบ          ( the sense of imitation )

5. ความรู้สึกเกี่ยวกับความกลมกลืน         ( the sense of harmony )

6. ความรู้สึกเกี่ยวกับความแปลกใหม่       ( the sense of novelty )

7. ความรู้สึกเกี่ยวกับคุณความดี               ( the sense of virtue )

Bicycle Wheel  แสดงออกถึงความรู้สึกแปลกใหม่ในการสร้างสรรค์ กระตุ้นให้สนมาสนใจและคิดถึงเหตุผล ซึ่งอาจนำไปสู่ความนึกคิดหรือองค์ความรู้ใหม่ เกิดการพัฒนาทางความคิดและสุนทรียศาสตร์  นำพาไปสู่ความคิดที่ตอบสนองความต้องการของศิลปิน ที่มุ่งเน้นการสร้างสรรค์งานศิลปกรรมที่แปลกใหม่และทรงคุณค่าทางความคิด  อีกทั้งยังแสดงออกถึงความรู้สึกเยาะเย้ยถากถางงานศิลปะยุคก่อนหน้าในรูปแบบดั้งเดิม  เพื่อลบล้างความคิดและความเชื่อเกี่ยวกับการสร้างสรรค์งานศิลปะตามแบบประเพณี

Bicycle Wheel  เป็นงานศิลปกรรมที่กระตุ้นกระแสทางความคิดที่เกิดการพัฒนา และส่งผลชี้นำกระแสการสร้างสรรค์ศิลปะ เพื่อตอบสนองเรื่องราวทางความคิด โดยให้อิทธิพลต่อแนวทางศิลปะ

Pre-Pop และ Concepture art³ ที่มุ่งเน้นการใข้ความคิดหรือปรัชญาในเชิง “พุทธิปัญญา” (intellectual)

Marcel Duchamp จึงได้รับการยกย่องให้เป็นบิดาของศิลปะ Post-Modern

         อย่างไรก็ตาม Bicycle Wheel  เป็นส่วนหนึ่งในกระแสของการสร้างสรรค์งานศิลปะ 

Post-Modern  ที่แรงพลักดันเกี่ยวกับความคิด หรือปรัชญาที่ตอบสนองความต้องการของสังคม โดย

ต่อมาได้มีการพัฒนาไปสู่การทำงานศิลปะที่เน้นความคิดมากขึ้น แสดงออกถึงภาพลักษณ์ที่เป็นปัจจุบัน เป็นความสำเร็จรูป แต่แอบแฝงไปด้วยปรัชญาทางความคิด

------------------------

¹  “วัสดุสำเร็จรูป” ในภาษาอังกฤษ Ready-made พจนานุกรมศิลปะได้บัญญัติเป็นภาษาไทยว่า “วัสดุเก็บตก” เป็นวัตถุที่สร้างขึ้นโดยมนุษย์

²  “สื่อผสม” ภาษาอังกฤษ Mix Media เป็นเทคนิคการทำงานศิลปะที่ใช้สื่อ หรือวัสดุมากกว่า 2 ประเภท

³  “Concepture art” พจนานุกรม อังกฤษ-ไทย แปลความว่า “มโนทัศนศิลป์” เป็นการทำงานศิลปะที่เน้นความคิดมากว่าตัววัตถุ โดยมีวิธีการแบบ “สัญวิทยา” นิยมในตะวันตกในช่วง ค.ศ. 1960 – 1970 ใช้อธิบายงานศิลปะที่ไม่ใช้จิตรกรรมและประติมากรรม